Áo dài từ lâu đã trở thành quốc phục của Việt Nam, thể hiện được bản sắc văn hóa dân tộc của người Việt Nam, được nhiều đại diện sắc đẹp của Việt Nam lựa chọn là trang phục trong nhất nhiều chương trình, lễ hội lớn nhằm tôn vinh giá trị áo dài cũng như giới thiệu quảng bá văn hóa, đất nước con người Việt Nam. Từ nhỏ đến lớn, từ nam đến nữ ai ai cũng thể khoác chiếc áo dài trên người với đầy niềm kiêu hãnh và tự hào. Hãy cùng mình khám phá về sự ra đời cũng như ý nghĩa trang phục truyền thống Việt Nam qua bài viết sau.
1. Áo dài là gì?
Áo dài là loại trang phục truyền thống của nước Việt Nam, được cách tân từ trang phục “ngũ thân lập lĩnh” trong thời kỳ Tây hoá hay còn được gọi là áo tân thời.
Áo dài là một loại trang phục mang biểu tượng của đất nước Việt Nam, thể hiện nét văn hoá cũng như tượng trưng cho cho vẻ đẹp dịu dàng, thướt tha của người phụ nữ.
Một bộ áo dài truyền thống của Việt Nam có cấu tạo gồm tay áo, cổ áo, tà áo và quần. Cổ áo thường cao khoảng 3cm, tay áo dài đến cổ tay, thân áo dài được thiết kế ôm dáng có nút bấm một bên. Tà áo gồm 2 tà, tà sẽ được xẻ từ eo cho đến gần cổ chân. Ở ngực và sau lưng sẽ có chiết li. Quần áo dài sẽ có độ dài từ eo cho đến mắt cá chân hoặc có thể dài cho đến gót bàn chân, ống quần rộng.
Với áo dài nam cũng tương tự như áo dài nữ nhưng phân eo không may ôm sát, thân áo thường suông thẳng đứng thể hiện được sự nam tính và sự chính chắn.
2. Cấu tạo của tiền thân áo dài Việt Nam
Trong truyền thống, áo ngũ thân lập lĩnh – tiền thân của áo dài Việt Nam có cấu tạo như sau:
Thân áo: Phần thân áo được cấu tạo bởi 5 mảnh thân ghép lại bào gồm 2 mảnh trước, 2 mảnh sau, và 1 mảnh còn lại sẽ nằm phía bên phải ở trước thân. Vạt áo được may xoè và cong.
Nút áo: Nút áo cũng có 5 nút, vị trí các nút áo thường kéo dài từ giữa cổ áo cho đến phần dưới cánh tay. Các loại nút này thường được làm bằng các nguyên liệu như gỗ, ngọc hay kim loại…
Lớp lót: Là lớp áo mặc bên trong áo dài, có màu trắng, kiểu áo gần giống như áo bà ba
Tay áo: Tay áo được may với kích thước thoải mái để có thể dễ dàng cử động hơn. Tất cả các loại áo ngũ thân lập lĩnh khi trải trên sàn thì phần vai và phần tay sẽ là một đường thẳng. Vai áo không may cứng như áo vest.
Cổ áo: Cổ áo được may đứng vuông, ôm kín vào cổ. Cổ áo được may hai lớp, lớp trong được gọi là cổ áo nội y may bằng vải mềm, cổ áo ngoại y được may cứng và ôm vào cổ. Khi mặc trang phục lên người, cổ áo bên trong sẽ cao hơn cổ áo bên ngoài.
3. Nguồn gốc lịch sử của áo dài Việt Nam qua các thời kì
Theo các nhà nghiên cứu văn hóa, lịch sử, chúng ta vẫn chưa thể xác định được chính xác nơi bắt nguồn của tà áo dài, nhưng xét theo bối cảnh lịch sử áo dài Việt Nam có thể đã xuất hiện từ giai đoạn 38-42 sau công nguyên. Hai vị tướng tài giỏi, dũng cảm là Hai Bà Trưng chính là những người đầu tiên khoác lên mình trang phục này.
Sau đó trải qua quá trình dài thay đổi và phát triển áo dài mới dần tạo được chiếc áo dài mang đậm dấu ấn văn hóa của người Việt Nam như hiện nay.
Áo giao lãnh thời nhà Nguyễn
Đất nước ta trong giai đoạn này bị chia cách thành hai đàng, miền Bắc thuộc quyền cai trị của chúa Trịnh, còn phía Nam do chúa Nguyễn Phúc Khoát trị vì. Người dân ở thời kì này thường mặc trang phục áo giao lĩnh, loại trang phục mang nhiều nét với trang phục của người Hán lúc bấy giờ.
o giao lãnh là kiểu áo mang hình dáng sơ khai của Việt Nam, áo giao lãnh có thiết kế kích thước rộng, với hai đường xẻ bên hai hông áo hay còn gọi là tà, áo giao lĩnh có phần cổ áo khá rộng, tay áo dài, thân áo có chiều dài đến chấm gót chân. Áo giao lãnh có kiểu dáng gần giống với áo tứ thân tuy nhiên phần vạt áo phía trước của áo giao lãnh không cần buộc giống như áo tứ thân.
Áo dài tứ thân xuất hiện ở thế kỷ 17
Vào thế kỷ thứ 17, áo giao lãnh đã được thiết kế gọn lại thành kiểu áo tứ thân với phần áo trước được xẻ rời nhau, có thể buộc hai vạt này lại với nhau ở phía trước bụng, thiết kế này giúp người dân thuận tiện hơn khi di chuyển cũng như thực hiện các công việc đồng áng.
Áo tứ thân thường được sử dụng lớp vải màu nâu giúp người dân dễ dàng ẩn đi các vết bẩn xuất hiện khi làm việc. Loại vải sử dụng để may áo tứ thân thường được nhuộm bằng lá bàng. Phần lớn, áo tứ thân được sử dụng bởi tầng lớp nông dân lao động thời kỳ đó.
Chiếc áo dài ngũ thân thế kỷ 19
Chiếc áo dài ngũ thân xuất hiện ở thế kỷ 19 trong thời kì trị vì của vua Gia Long. Áo dài ngũ thân ra đời nhằm giúp phân biệt tầng lớp quý tộc và tầng lớp nông dân nghèo.
Áo dài ngũ thân có thiết kế gần giống áo dài tứ thân, nhưng được may thêm phần vạt áo thứ 5 giống như phần áo lót kín đáo, thể hiện được nét tinh tế, khiêm nhường, kín đáo của người mặc.
Áo dài Le Mur ở thế kỷ 20
Đây được coi là hình ảnh sơ khai của áo dài đương đại Việt Nam. Áo dài Lemur được đặt theo tên tiếng Pháp của họa sĩ Cát Tường, người họa sĩ đầu tiên phác họa hình ảnh áo dài.
Áo dài Lemur được thiết kế với phần áo có thắt eo, tay phồng, cổ áo khoét hình trái tim… mang hơi hướng của các trang phục châu Âu, chính vì thế áo dài Lemur đã từng vấp phải rất nhiều ý kiến chỉ trích vì thiết kế bị coi là lai Tây không phù hợp với thuần phong mỹ tục của Việt Nam lúc bấy giờ
Áo dài Lê Phổ và áo dài Raglan
Áo dài Lê Phổ được ra đời bởi nhà thiết kế Lê Phổ, thiết kế này đã biết kế thừa nét đẹp của chiếc áo dài Lemur đồng thời loại bỏ những chi tiết không phù hợp với phong tục tập quán của người Việt của áo dài Lemur, chính vì vậy, áo dài Lê Phổ dành được sự khen ngợi và ủng hộ của người dân suốt thời kỳ dài.
Áo dài Raglan có thiết kế ôm khít vừa vặn với thân người hơn tạo cảm giác vô cùng thoải mái cho người diện, chiếc áo này còn lược bỏ đi phần đường nhăn ở nách áo giúp trang phục tinh tế hơn.
Áo dài truyền thống Việt Nam từ những năm 1970 đến nay
Trải qua nhiều biến đổi qua từng thời kỳ lịch sự, chiếc áo dài truyền thống của Việt Nam chính thực được ra đời những năm 1970 và được lưu giữ cho đến tận bây giờ.
Áo dài đã trở thành quốc phục dân tộc mang đậm bản sắc văn hóa của người Việt, nó trở thành đại diện không thể thiếu trang các nghi thức, lễ hội lớn ở Việt Nam.
Tà áo dài giúp mang lại diện mạo trẻ trung, gợi cảm cho người phụ nữ nhưng lại cực kì kín đáo do vậy nó phù hợp mọi sự kiện, lễ hội lớn.
4. Ý nghĩa của tà áo dài Việt Nam
Là hơi thở của nền văn hoá Việt
Không dễ gì mà một loại trang phục có thể tồn tại và phát triển được lâu đến như vậy. Áo dài luôn chiếm trọn trái tim của con người Việt, trải qua những quảng thời gian thăng trầm cùng với những cải cách biến hoá nhưng áo dài luôn là loại trang phục được người dân Việt Nam tin yêu nhất.
Quả đúng như vậy, dù đi xa đến đâu, Paris hay London thì tà áo dài vẫn thướt tha trong gió, ngươi Việt Nam ở đất khách vẫn cảm nhận được tâm hồn của quê hương, vẫn thấy đâu đó nét văn hoá của đất nước mình luôn kề cận. Nói tà áo dài là hơi thở của nền văn hoá Việt Nam vì nó thể hiện được tính cách cũng như con người và đặc biệt là người phụ nữ Việt Nam kiên cường bất khuất.
Hình ảnh tà áo dài Việt Nam luôn hiện diện trên đấu trường quốc tế trong các cuộc thi lớn nhỏ hay vẫn luôn len lõi trong cuộc sống hàng ngày của con người. Từ học sinh cho đến các cơ quan làm việc hay các lễ hội và đặc biệt là dịp lễ tết. Tà áo dài luôn được người Việt trân trọng và sử dụng vào các ngày quan trọng nhất của đất nước và của cuộc đời mình.
Vào năm 1970, tà áo dài Việt Nam đạt huy chương vàng tại hội chợ quốc tế Osaka tại Nhật Bản. Và còn được bình chọn là một trong những loại trang phục đẹp nhất.
Tà áo dài mang đậm triết lý nhân sinh
Tà áo dài Việt Nam chứa đựng những ý nghĩa truyền thống sâu sắc. Được phát triển và biến hoá từ những chiếc áo ngũ thân, tà áo dài ngày nay vẫn thể hiện được ý nghĩa mang trên mình. Với chiếc áo ngũ thân của nam ngày xưa, những chiếc tà áo tượng trưng cho tứ thân, phụ mẫu. Ngoài ra ngũ thân còn thể hiện cho quan điểm ngũ thường: nhân, lễ, nghĩa, trí, tín. Áo lót bên trong áo ngũ thân có màu trắng thể hiện quan niệm tinh thần và thân thể luôn thuần khiết sạch sẽ.
Áo tứ thân của nữ giới còn được nhắc đến như là tứ đức của người phụ nữ: Công, dung, ngôn, hạnh. Hai tà trước buộc lại với nhau thể hiện cho nghĩa vợ chồng. Bên cạnh đó, bốn tà áo còn tượng trưng cho tứ thân phụ mẫu (cha mẹ chồng và cha mẹ vợ) mà người phụ nữ phải chăm nom săn sóc.
Năm chiếc khuy của áo ngũ thân và tứ thân thể hiện cho ngũ luân: phụ tử hữu thân, quân thần hữu nghĩa, phu thê hữu biệt, trưởng ấu hữu từ, bằng hữu hữu tín.
Tà áo dài được thiết kế dịu dàng, thướt tha. Khi khoác lên người, chiếc áo dài thể hiện rõ được đường nét tinh tế của cơ thể, tôn lên được đường cong hình chữ S hoàn hảo – chữ S bản đồ Việt Nam. Đất nước Việt Nam đã được rất nhiều các bạn trẻ quảng bá đến với nước bạn thông qua những chiếc áo dài từ phong cách cổ điển cho đến hiện đại. Tà áo dài trải dài trên mọi miền đất nước, trên các nẻo đường và là di sản văn hoá phi vật thể của nhân loại được UNESCO công nhận.
